Pornografia oczami psychologa
Nazywam się Michał Tesar i pracuję jako psycholog w centrum poradnictwa małżeńskiego i rodzinnego oraz jako psycholog kliniczny na oddziale psychiatrycznym w szpitalu.
Artykuł ten nie jest krytyką osób korzystających z pornografii ani tekstem moralizatorskim. Chciałbym raczej przedstawić to, co słyszę podczas psychoterapii – obraz zniszczonych relacji i dusz ludzkich. Mam nadzieję, że na tej podstawie będę w stanie zrównoważyć fałszywe przekazy reklamowe na temat rzekomego bezpieczeństwa jednego z największych współczesnych uzależnień, które według statystyk osiągnęło dziś skalę pandemiczną.
Moim celem jest przekazywanie rzeczywistych informacji, ponieważ tematy te są często przemilczane lub prezentowane w mediach w sposób daleko odbiegający od rzeczywistości. Proszę więc potraktować poniższe akapity jako różnorodne bodźce do refleksji, niekoniecznie powiązane ze sobą w sposób ciągły.
Kontrowersje
Często próbujemy klasyfikować uzależnienia, dzieląc je na łagodne i ciężkie, szkodliwe i nieszkodliwe. Na przykład w przypadku alkoholu, jednego z najczęściej stosowanych używek, można też mówić o jego medycznym zastosowaniu (w formie nalewek, leków do dezynfekcji). Nie można więc jednoznacznie stwierdzić, że jego stosowanie jest zawsze nieodpowiednie. Takiej debaty nie ma w przypadku pornografii, ponieważ jej użycie zawsze jest problematyczne.
Argumenty, że pornografia może być w pewnych przypadkach korzystna, są oparte na luźnych podstawach i trudno je obronić. Jednak jedno z największych niebezpieczeństw związanych z pornografią polega właśnie na błędnym przekonaniu, że jest ona nieszkodliwa lub użyteczna w określonych warunkach. To myląca pułapka. Dlaczego? Użytkownicy pornografii często nie zastanawiają się nad jej skutkami, co prowadzi do uzależnienia. Często uświadamiają sobie swój problem dopiero po latach, gdy nawyk zaczyna zakłócać ich normalne funkcjonowanie.
Lekka erotyka
Wywiady medyczne ujawniają fakty takie jak: niemożność nawiązania satysfakcjonujących relacji międzyludzkich, trudności w utrzymaniu związku (gdyż wirtualne obrazy wydają się bardziej atrakcyjne), spadek wyników w nauce lub pracy, depresja i lęk. Droga do zdrowienia jest długa i wymagająca zarówno dla pacjenta, jak i psychologa.
Jak może powstać uzależnienie?
Mechanizm uzależnienia przypomina mechanizm uzależnienia od gier komputerowych. Konsument pornografii, podobnie jak gracz, nie wprowadza do organizmu żadnych substancji, lecz jego mózg reaguje na bodźce neuroprzekaźnikowe, co prowadzi do wzrostu tolerancji. Dlatego w pornografii nie chodzi o jej treść, lecz o uzależnienie behawioralne.
Mówiąc najprościej, to, co użytkownik pornografii przeżywa za pomocą silnych bodźców wizualnych, działa na mózg podobnie jak substancje psychoaktywne. Uzależnienie od pornografii charakteryzuje się wzrostem tolerancji, reakcjami neurofizjologicznymi i trudnością w zaprzestaniu jej stosowania (Alarcón i in., 2019).
Zafałszowanie rzeczywistości
Niektórzy rodzice są zaskoczeni, gdy mówię im, że kłamstwo w pornografii jest bardziej szkodliwe niż nagość. Już od narodzin widzimy i doświadczamy nagości – jest ona częścią naszego życia. Pornografia jednak wprowadza użytkowników w świat kłamstw i fałszywych wyobrażeń.
Wszystko, co widzimy w pornografii, jest udawane. Aktorzy nie muszą się lubić, a związek emocjonalny jest często udawany. Pornografia przedstawia nienaturalne zachowania jako normę, naruszając wartości takie jak intymność i szacunek dla drugiego człowieka.
Mechanizmy te przenikają do psychiki użytkownika, który nieświadomie zaczyna porównywać swoje życie z wyidealizowanymi obrazami pornografii.
Problemy z partnerami
Wielu partnerów uważa, że oglądanie pornografii nie szkodzi ich związkom, skoro są wierni. Badania pokazują, że pary wspólnie oglądające pornografię są w lepszej sytuacji niż te, gdzie pornografia jest oglądana potajemnie, jednak i tak jest to szkodliwe dla ich relacji. Pornografia może być formą niewierności mentalnej, gdzie osoba żyje z partnerem, ale myśli o kimś innym. Może też prowadzić do rzeczywistej niewierności.
Przydatność wstydu
Wstyd pełni funkcję ochronną, zapobiegając szkodliwym zachowaniom. Regularne korzystanie z pornografii tłumi wstyd użytkownika, zwiększa tolerancję, a tym samym wymaga coraz mocniejszych bodźców, aby wywołać podobne emocje. Wczesne narażenie na pornografię może prowadzić do uzależnienia lub zachowań kompulsywnych.
Zaburzenia postrzegania ciała
Temat zaburzeń obrazu ciała jest dobrze znany w kontekście anoreksji i bulimii. Jednak pornografia może powodować, że dziewczęta martwią się o wygląd swoich ciał, a chłopcy mają kompleksy związane z wymiarami ciała. Moim zdaniem operacje plastyczne powinny być podejmowane jedynie z powodów medycznych.
Wniosek
Osoby, które rozważają rozpoczęcie korzystania z pornografii, zachęcam do przemyślenia swojej decyzji. Nasze społeczeństwo pokazuje, że można żyć bez pornografii i że abstynencja ma sens. Życzę wszystkim dużo siły w tym temacie.
Michał Tesar, Psycholog kliniczny
O autorze
Ich celem jest przede wszystkim szerzenie świadomości na temat potencjalnych zagrożeń związanych z oglądaniem materiałów pornograficznych. Zwracają uwagę na zagrożenia związane z oglądaniem porno w oparciu o wiedzę naukową i profesjonalną. Pokaż mniej
